Mikopo na Udhibiti wa Hatari Inavyoumiza Ustawi wa SACCO Zetu!
Habari zenu, ni Justine Mabati hapa! Leo, nataka zungumzia kitu muhimu kwa afya ya SACCO zetu, hasa kwa kuzingatia mazungumzo yanayoendelea kuhusu udhibiti wa riba kwa mikopo. Ingawa kudhibiti viwango vya riba kunaweza kuonekana kama njia rahisi ya kulinda wakopaji, ni muhimu kuelewa afya ya kifedha ya SACCO na jinsi mazoea yanavyoathiri uwezo wao kukua na kuwahudumia wanachama.
Hii si tu suala la kile SACCO zinavyocharge; ni suala la jinsi zinavyodhibiti kiini cha biashara zao: mikopo. Tuvue ndani kwa baadhi ya utafiti unaonyesha kwa nini udhibiti imara wa hatari na mazoea bora ya mkopo ni lazima kwa uendelevu wa SACCO.
Hii Capital Ndo Shida Sana! (The Capital Conundrum)
Utafiti wa WOCCU (2008) ulionyesha kuwa SACCO nyingi hazikuwekeza kikazi kwa ajili ya mikopo isiyolipwa. Kwa miaka mingi, zimetegemea kupuuza mfumo wa “check-off”, ambao huleta hisi bandia ya usalama kuhusu malipo ya mkopo. Jambo hili limesababisha hali hatari: mtaji mdogo mno wa taasisi (net institutional capital).
Fikiria mtaji wa taasisi kama nguvu ya pili ya kujikinga. Bila mtaji wa kutosha (WOCCU inapendekeza angalau 10%), SACCO ziko hatarini sana wakati mikopo inapokwama au kukataliwa. Hili si swala la kinadharia tu; linaathiri moja kwa moja uwezo wa SACCO kukinga hasara na kuendelea kazi.
Kiingereza Kidogo: 📉 “Without enough capital, SACCOs are like a house without a roof—when the rain (defaults) falls, everything gets soaked!”
Kukusanya Deni Ni Changamoto (The Persistent Challenge of Loan Recovery)
Silikhe (2008), alichunguza taasisi za mikopo nchini Kenya (MFIs), na kubaini ugumu wa kuokoa mikopo—hata kwa kutumia mikakati mikali. Tatizo hili si la MFIs pekee; ni kigugumizi kikubwa kinachosababisha taasisi kukomaa au hata kufungwa. Mikopo isiyolipwa huua roho ya kifedha ya taasisi!
Kiswahili Kidogo: đź’¸ “Mkopo uliokwama ni kama damu inayomwagika—SACCO inaanza kupoteza nguvu polepole!”
Mikopo Isiyo na Misingi: Hatari! (Flawed Credit Practices)
Owusu (2008), alipochunguza benki za vijijini Ghana, aligundua hitilafu kubwa katika mazoea ya mikopo:
- Maombi ya mkopo hayakuchunguzwa kwa hatari → maamuzi duni ya kukopesha.
- Sera za mikopo hazikuwa na maagizo wazi kuhusu utoaji, usambazaji wa foleni, bei, au usimamizi wa mikopo yenye matatizo.
Kwa maneno rahisi: mikopo ilitolewa bila kujua hatari, na bila mpango wa kukabiliana na matatizo. Owusu alisisitiza: Tathmini kwa makini kiasi cha mkopo ili hakuna fedha za mkopo zibadilishwe matumizi!
Vilevile, Asiedu-Mante (2002) alibaini kuwa ukopeshaji duni na ufuatiliaji duni ndio chanzo kikuu cha mikopo isiyolipwa, na kusababisha matatizo ya uvumilivu wa fedha (liquidity) na kupoteza imani ya umma.
Si Ufanisi Tu: Onyesha Picha Kamili! (Holistic Performance Indicators)
Wakati taasisi nyingi zinalenga ufanisi wa operesheni, Githingi (2010) alisisitiza umuhimu wa kuangalia viashiria vyote vya utendaji:
- Faida (Profitability)
- Ufanisi wa Operesheni (Operating Efficiency)
- Ubora wa Foleni ya Mikopo (Portfolio Quality)
Kiingereza Kidogo: đź“Š “Focusing only on efficiency is like driving while only looking in the rearview mirror!”
Kataa Hatari Kabla! (Proactive Risk Management)
Habari njema: SACCO nyingi zimeanza kutumia mbinu thabiti za kudhibiti hatari. Gisemba (2010) aligundua kuwa SACCO hutumia njia kama:
- Kukagua uwezo wa mkopaji
- Kuchunguza mazingira ya mkopo
- Kutumia rehani (collateral)
- Uchambuzi kamili wa hatari
Lengo kuu? Kupunguza wakopaji wanaokwama na hasara za pesa.
Wambugu (2009) aliongeza: SACCO zinahitaji kutambua hatari kwa ufanisi + mfumo wa ukaguzi unaotoa taarifa sahihi na ya wakati muafaka. Hata benki za Kiislamu (Griffin et al, 2009) zinakabiliana na hatari kama hizo.
Je, Udhibiti wa Riba Unaleta Faida? (What About Interest Regulations?)
Tukiangalia picha nzima: udhibiti wa riba, ingawa una nia njema, lazima uzingatie suala la uwezo wa kifedha na udhibiti wa hatari wa SACCO.
Ikiwa SACCO tayari zina:
- Mtaji mdogo
- Ukaguzi duni wa mikopo
- Udhibiti hafifu wa hatari
…Kuweka kiwango cha juu cha riba (cap) kunaweza kuzifanya:
- Zisishughulikie gharama zao
- Zisijenge mtaji wa kutosha
- Zisichukue hasara za mikopo
- Zisiweze kuendelea kuwahudumia wanachama
Kiswahili Kidogo: ⚖️ “SACCO iko fiti, ndiyo inaweza kutoa mikopo rahisi! Ikiwa haijaimarika, riba chini itaumiza zaidi!”
Hitimisho (Conclusion)
Ustawi wa sekta ya SACCO hautegemei mikopo rahisi pekee. Hutegemea:
âś… Udhibiti imara wa hatari za mkopo
âś… Kujenga mtaji wa kudumu
âś… Kutumia viashiria vya utendaji vyenye mpangilio
Je, unafikiri SACCO za Kenya zinafanya kazi ya kutosha kudhibiti hatari na kujikua?
Tupe maoni yako! Chini ya comments! 👇
Share your thoughts! Tafadhali toa maoni yako!
đź”” Follow Justine Mabati kwa ushauri zaidi kuhusu fedha na uwekezaji!
📲 Tag a friend anayeweza kuhitaji kujifunza haya!
*Marejeleo: WOCCU (2008), Silikhe (2008), Owusu (2008), Asiedu-Mante (2002), Githingi (2010), Gisemba (2010), Wambugu (2009), Griffin et al (2009).*
Iliandaliwa kwa lugha inayowafikia Wakenya – Kiingereza, Kiswahili, na “kidato” cha kimahusiano!